At Meydanı Vakası

Atmeydanı Vakası

Osmanlı tarihinde “Atmeydanı Vakası” diye adlandırılan Sipahi ayaklanması, 28 Ekim 1648 Çarşamba günü, yani padişah Avcı IV. Mehmet’ tahta çıktıktan yaklaşık üç ay sonra meydana geldi.

Sipahiler ile yeniçeriler arasındaki bu son derece kanlı çatışmanın nedeni, yeni padişah Avcı Mehmet’in sipahilere tahta çıktıktan sonra “Cülus bahşişi” dağıtmayışıydı. Oysa her cülusta sipahilere de “Cülus bahşişi” dağıtılması, yıllardan beri uygulanan bir gelenekti.

Sipahiler, bir süre bahşiş için boşuna bekledikten sonra, kendilerinin göz ardı edildiklerini fark edince ayaklandılar. Ayaklanmada ilk adım Topkapı Sarayı ile Galata Sarayı’ndaki içoğlanları tarafından atıldı. Birkaç gün süren içten içe hazırlıkların ardından 28 Ekim 1648 sabaha karşı kendilerine bin dolaylarında sipahi de katılınca ayaklanmacıların sayısı büyüdü. Bu bin kişi de cülus bahşişi alabilmek umuduyla o sırada İstanbul’a doluşmuş bulunan tepeden tırnağa silahlı sipahilerden ibaretti.

Ayaklanmacıları, eski padişah İbrahim zamanında iyi olan çıkarlarının yeni padişah Avcı Mehmet zamanında büyük zarar gördüğünü anlayan bazı zümreler de desteklediler. Ayaklanmacılar altı, yedi koldan Sultanahmet Meydanı’na(O zamanlar meydana At Meydanı da deniliyordu) doğru ilerlediler. Kısa sürede meydanda oldukça büyük bir kalabalık toplandı.

Bu arada padişah IV. Mehmet saraydan birçok nasihatçi göndererek ayaklanmayı yatıştırmaya çabaladı. Ancak ayaklanmacılar isteklerinden vazgeçmiyorlardı. En sonunda gereken fetva çıkarılarak Yeniçeri Ocağı’na ulaştırıldı: “Al-i Osman’a karşı isyan eden leşkerin kati vaciptir”

Bu ferman üzerine Yeniçeri Ocağı’nda ne kadar asker varsa harekete geçerek Aymeydanı’na doğeu ilerlediler ve Sultanahmet Camisi’ni kendilerine karargâh gibi kullanan sipahilerin üzerine saldırdılar. Çarpışmalar çok kanlı oldu. Ayaklanmaya katılan sipahilerden ancak kaçmayı başaranlar canlarını kurtarabildiler, geri kalanlar baştan sona kılıçtan geçirildi. Yeniçeri Ocağı kesin bir zafer elde ederek imparatorluktaki en etkili askeri gücün kendisi olduğunu bir bakıma kanıtlamış oldu.

Yeniçeri Ocağı, Atmeydanı vakasının ardından imparatorluk içerisinde askeri güç açısından bir bakıma tamamen yalnız kaldı ve ocak ağalarının iktidardaki saltanatı bu tarihten itibaren başladı. Bunun sonucu olarak 21 Mayıs 1649’da yani olaydan beş ay sonra, Veziriazam Sofu Mehmet Paşa azledilerek yerine Yeniçeri Ağası olan Kara Murat Ağa sadrazam olmuştu.

Atmeydanı vakası, IV. Mehmet tahta çıktığında Osmanlı hazinesinde para kalmadığından dolayı cülus bahşişi dağıtılmamasından kaynaklanmıştı. Ama olaydan hemen sonra saray mensupları para buldular ve Kapıkuluna Cülus bahşişi dağıttılar.

Bu para ise şöyle sağlandı: Osmanlı Tarihine “Cinci hoca” lakabıyla geçen Hüseyin efendi adlı entrikacı ve rüşvetçi tutuklandı, işkenceden geçirilerek sakladığı hazinenin yeri öğrenildi ve bu muazzam büyüklükteki servete el konuldu. Cülus bahşişi de bu paralardan dağıtıldığı için uzun süre Cülus bahşişine Cinci parası denilmişti.