ABAZA PAŞA
ABAZA PAŞA
(Sultan Birinci Mustafa dönemi isyancılarından)
Abaza asıllı
ve köle kökenli bir devlet adamı olan Abaza Mehmed Paşa Halep valisi Canbulatoğlu
Ali Paşa'nın hazinedarı olarak kariyerine başladı. Canbulatoğlu ailesi Halep'in
nesilden nesile geçen valileriydi. Abaza Mehmed Paşa, Canbulatoğlu Ali Paşa'nın
başlattığı Celali isyanlarında onun yanında yer aldı. 1607 yılında
Canbulatoğlu'nun Amik ovasında Osmanlı sadrazamı Kuyucu Murat Paşa 'nın
ordularına yenilmesi sonucu esir düştü. Yeniçeri ağası Halil Paşa'nın
araya girmesi sonucu ölümden kurtuldu ve bundan sonra Halil Paşa'nın
himayesinde Osmanlı hizmetine girdi.
Halil Paşa
Osmanlı hanedanından bir kızla evlenerek Damat Halil Paşa oldu. Kaptan-ı
Derya tayin edilince Abaza Mehmed Paşa'yı Derya Beyi yaptı. Abaza Mehmed
Paşa Silahtarlık, Halep ve Maraş valiliği yaparak Osmanlı
Devleti kademelerinde yükseldi. Osmanlı-İran Savaşları sırasında Erzurum valisiydi. 1617 yılında Damat
Halil Paşa sadrazamlığa getirldi ve Serdar-ı Ekrem sıfatıyla İran'a
giderken Abaza Mehmed Paşa'yı da beraberinde götürdü.
İran'la
yapılan savaşlar Doğu Anadolu'da halk arasında büyük sancılara neden
olmuştu. Örneğin Erzurum'da Osmanlı-İran Savaşları dolayısıyla
çok sayıda yeniçeri bulunuyordu. Savaşlar sırasında çok sıkıntıya
düşmüş olan Erzurum halkı ile halka kötü davranan yeniçeriler arasında büyük
bir anlaşmazlık ortaya çıkmıştı. Bu arada Osmanlı padişahı Genç Osman
yeniçeriler tarafından tahttan indirilmiş ve acımasızca öldürülmüştü. Bu
olaylar sonucu Abaza Mehmed Paşa yeniçeri ocaklarının kaldırılması
gerektiği sonucuna vardı. O yüzden 1624 yılında kendi valilik
bölgesindeki birçok yeniçeriyi yakalatıp öldürterek bir Celali
isyanı başlattı.
Abaza Mehmed
Paşa kendi bölgesindeki yeniçerileri öldürtmekle kalmayıp yeniçerileri tamamen
ortadan kaldırmak amacıyla ordusuyla İstanbul'a doğru yola çıktı. Halktan
vergi topladı. Otuzbin kişilik bir kuvvetle Sivas'ı ele geçirdi. Ankara'yı
kuşattı. Bursa'yı da kuşattı ama alamadı. Niğde'ye geri çekildi. Bu
yenilgilere rağmen uzun bir süre boyunca Erzurum'u yeniçerilere ve Osmanlı
Devleti'ne karşı bir ayaklanma merkezi haline getirmeyi başardı. 15 Ekim-25
Kasım 1627 tarihleri arasında eski patronu Damat Halil Paşa'nın
komutasındaki bir ordu Erzurum kalesini kuşattı ama Abaza Mehmed
Paşa'nın komutasındaki direnişi kıramayarak geri çekildi. Ertesi yıl 6
Eylül 1628 tarihinde IV. Murat'ın yeni sadrazamı Gazi Ekrem
Hüsrev Paşa'nın komutasındaki ordu tekrar Erzurum kalesini kuşattı.
14 gün süren bir kuşatma sonunda Abaza Mehmet Paşa'nın Erzurum'daki
direnişini kırarak Erzurum'un kontrolünü ele geçirmeyi başarabildi.
Kısaca tekrar etmek gerekirse Abaza Paşa,
asi Halep Valisi Canbolatoğlu'nun hazinedarı iken onun yenilgiye uğraması
sırasında yakalanmış, ancak Yeniçeri Ağası Halil Ağa'nın aracılığı ile
bağışlanmıştı. 1621 yılında Erzurum Beylerbeyi olan Abaza Paşa, Sultan İkinci
Osman'ın öldürülmesi üzerine yeniçerileri padişah katili ilan etti. Etrafına
topladığı sekbanlarla Erzurum'da yeniçerileri ortadan kaldırmaya çalıştı.
Yeniçeri Ocağı aleyhine İstanbul ve Anadolu'da ortaya çıkan hareket dolayısıyla askerler arasında büyük bir huzursuzluk başlamıştı. Abaza Paşa bir yandan sancaklara kendi adamlarını tayin ederken, diğer yandan da halktan vergi toplamaya başladı. Kısa zamanda çevresine 30.000 kişi toplamayı başaran Abaza Paşa, ele geçirdiği yeniçeri, topçu, cebeci ve acemi oğlanı gibi ocak mensuplarını öldürttü. Şebinkarahisar ve Sivas'ı ele geçirdi. Daha sonra da Ankara üzerine yürüdü ve şehri kuşattı.
Osmanlı kuvvetleri, Sultan Dördüncü Murad'ın tahta çıkmasından sonra Abaza Paşa'yı Kayseri yakınlarındaki Karasu mevkiinde mağlup etti. Abaza Paşa, bu yenilgiden sonra Erzurum'a dönerek kalesine sığındı. Abaza Paşa yeniçeri düşmanlığından vazgeçmiyordu. Sadrazam Hüsrev Paşa, 1628 yılında düzenlediği sefer sonunda Abaza Paşa'yı teslim aldı. Sultan Dördüncü Murad tarafından affedilen Abaza Paşa, Bosna valiliğine tayin edildi. Ancak tekrar isyan etmek gibi bir niyeti olduğu söylentileri padişah tarafından duyulunca 1634 yılının Ağustos ayında idam edildi.
Hiç yorum yok