Peçevi İbrahim Paşa

Osmanlı tarihçisi ve devlet adamı. Güney Macaristan’da Mohaç ile Zigetvar arasındaki Peç kasabasında 1574 yılında doğdu. Babası, Bosna’da Alaybeyoğulları diye tanınan bir aileye mensup olan Cafer Beydir. Annesi ise Sokullu ailesindendir.

Peçevî İbrahim, ilk tahsiline babasının sancakbeyi olarak bulunduğu Peç’de başladı. On dört yaşında babası ölünce, Budin Beylerbeyi olan Gâzi Ferhad Paşanın yanına giderek orada tahsiline devam etti. Bilâhare Bosna’ya gelerek öğrenimini tamamladı.

Aile geleneklerine uygun olarak, serhad boyunda vazife aldı. Anadolu Beylerbeyi Lala Mehmed Paşa, 1593 yılındaki Osmanlı-Avusturya Seferi sebebiyle oraya gelince, emrine girdi. Lala Mehmed Paşanın katıldığı bütün askerî hareketlerde bulundu ve on beş sene yanında kaldı. 1593-1606 yılları arasında devam eden Nemçe Seferindeki olayları bizzat gördüğü gibi, siyasi müzâkerelerde de yazılı tercüman veya delege olarak bulundu. Estergon Kalesi ele geçirildiğinde, fetih müjdesini sultana götürünce huzura kabul edildi ve Padişah Birinci Ahmed Han (1603-1617) tarafından hilat giydirildi.

Sadrazam Lala Mehmed Paşa, İstanbul’a dönünce onunla beraber geldi. Sadrazamın 1606’da ölümünden sonra yeni sadrazam Derviş Paşa tarafından İnebahtı, Eğriboz, Karlı ili sancaklarının tahriri ve yoklamasıyla vazifelendirildi. Kuyucu Murâd Paşa zamanında, başka vazife verildiyse de kabul etmeyerek memleketi Peç’e döndü. Bir müddet burada kaldıktan sonra, 1618’de Diyarbakır defterdarlığına tayin edildi. Tokat, Tuna ve Anadolu defterdarlıklarında bulunduktan sonra Kırka Sancakbeyi olarak memleketine döndü. Buradan bazı defterdarlık vazifelerine tayininden sonra 1641’de resmî vazifelerden tamamen ayrıldı.

Peç’de ve Budin’de sakin bir hayat yaşayarak, ölümüne kadar, meşhur iki ciltlik Peçevî Tarihi’ni yazmakla vaktini geçirdi. Macar dilini çok iyi bilmesi, yabancı tarih kitaplarını da tetkik etmesine yardımcı oldu. Osmanlı tarihçilerinin arasında ilk defa olarak Avrupalı tarihçilerin eserlerine, özellikle Macarca yazılmış tarih eserlerine kaynak vermiştir.

Peçevî İbrâhim’in ölüm tarihi, kesin belli değildir. 1649 veya 1651 olarak tahmin edilmektedir. Kabri memleketindedir.

Peçevî İbrahim Efendi, meşhur tarih kitabını yazmaya 1640 tarihinde başladı. Macaristan’ın Osmanlı yönetimindeki tarihini ve bunların geçirdiği değişiklikleri anlatan eserini, Budin Beylerbeyi Kara Mûsâ Paşaya sundu. Onun tavsiyesiyle barış zamanındaki olayları da içine alacak şekilde, eserini yeni baştan yazarak genişletti. Kanuni Sultan Süleyman Hanın 1520’de, tahta geçişinden 1648’e kadar geçen olayları anlattığı eserine, daha sonraki senelerde Tameşvar Defterdarı Belgradlı Mustafa ibni Ahmed Efendi, 1635-1648 yılları, Mehmed Paşa 1640-1648 yılları için zeyl (ek) yazdılar. 1520-1648 yılları arasındaki Osmanlı tarihini en iyi anlatan kaynak olan bu eser, yazılı kaynaklardan başka, yazarın kendi müşahedelerini ve hâtıralarını da içine toplamıştır. Eser, Târih-i Peçevî adıyla 1864-1866 yıllarında bastırıldı.